10:23 PM თმა | |
თმა თმა-მხოლოდ ერთი შეხედვით არის მარტივი, რეალურად, ის ჩვენი ორგანიზმის ერთ-ერთი რთული შემადგენელი ნაწილია. თმა ცოცხლობს და კვდება, ის იზრდება, ცვივა და შემდეგ მის ადგილას (ნორმაში) იზრდება ისეთივე ახალი თმა. საინტერესოა, რატომ იქმნება „მინი-ფაბრიკა" თმის საწარმოებლად? თმის ფოლიკული, რომელშიც ციკლური ფაზები ერთმანეთს ცვლიან, გენეტიკურად დაპროგრამებულია 25-27 თმის წარმოქმნაზე! თავიდან ფოლიკულში უჯრედების გაძლიერებული სინთეზი მიმდინარეობს, შემდეგ ეს პროცესი მუხრუჭდება და სრულიად წყდება. ჯერჯერობით უცნობია რატომ შექმნა ბუნებამ ასეთი მაღალი ორგანიზებული სისტემა რომელიც ენერგიის დიდ დანახარჯებს მოითხოვს. დერმატოლოგიასა და ტრიხოლოგიაში სწორედ თმის ფოლიკულის ბიოლოგიური საათის და უჯრედების დიფერენციის შესწავლას ეძღვნება მეცნიერულ გამოკვლევათა დიდი ნაწილი. დღეს მეცნიერებამ მიაღწია ისეთ სიმაღლეებს, რომ შესაძლებელია იმ გენების გაშიფვრა რომელიც პასუხისმგებელია თმის ცვენაზე. არის გამოკვლევები გენეტიკური ინფორმაციის „პროგრამირების" მიმართულებით. იმისათვის რომ გავერკვეთ ყველაფერ ამაში უნდა ვიცოდეთ თმის აგებულება, შემადგენლობა და ზრდის ფაზები. ფიზიოლოგიური თვალსაზრისით თმის ღერი არის სუბსტანცია რომელსაც ვერ დავარქმევთ ცოცხალს: ის არ მარაგდება სისხლით, მასთან არ მიდის ნერვული ბოჭკოები, არ არის მიერთებული კუნთები. თმის შეჭრის დროს არ ვგრძნობთ არანაირ ტკივილს, ეს არ არის სისხლმდენი პროცესი. და მაინც თმა ცოცხალი სუბსტანციაა რომელსაც თვითწარმოქმნის უნარი აქვს. ცოცხალი უჯრედები რომლებიც დიდი სიჩქარით მრავლდებიან, თმის ძირში არიან განლაგებული. კერძოდ ღრმად დერმაში. თმის ფოლიკული არის თმის ძირი შემოფარგლული ქსოვილებით გარეგანი და შინაგანი გარსი თმოვან ჯირკვლოვან კომპლექსით (ცხიმოვანი და საოფლე ჯირკვლები, თმის ამწევი კუნთი, სისხლძარღვები და ნერვული დაბოლოებები.) ადამიანში ფოლიკულების განსაძღვრული რაოდენობა გენეტიკურად არის პროგრამირებული, თუმცა უახლოეს მომავალში შესაძლებელია შეიცვალოს მემკვიდროებითი იმფორმაცია და მეცნიერებამ შესძლო გენების „გადაპროგრამირება" ამისათვის შექმნილია ყველა წინა პირობა. დერმაში, ფოლიკულის ძირში მოთავსებულია შემაერთებელქსოვილოვანი წარმონაქმნი, თმის დვრილი რომელიც შეიცავს სისხლძარღვებს და უზრუნველყოფს თმის ფოლიკულის კვებასა და ზრდას. ყოველ თმის ფოლიკულს აქვს საკუთარი მუსკულატურა და ინერვაცია. სწორედ ამიტომ თმას აქვს ტაქტილური მგრძნობელობის უნარი. თუ ე.წ „თმის ამწევი კუნთი" შიშის ან სიცივის გავლენით შეიკუმშება თმა იწევა და წარმოიქმნება „ბატის კანი". სისხლძარღვები რომლითაც შემოფარგლულია თმის ფოლიკული და დვრილი ამარაგებს მათ ყველა საჭირო ნივთიერებებით. დაყოფის სიჩქარის მიხედვით თმას ორგანიზმში უჭირავს მეორე ადგილი (ძვლის ტვინის უჯრედების პროლიფერაციის სიჩქარის შემდეგ). ყოველი თმის ფოლიკული დამოუკიდებელი წარმონაქმნია ინდივიდუალური ზრდის ციკლით: სხვადასხვა ფოლიკულებში ეს ციკლი სხვადასხვანაირია. ეს ციკლი სინქრონული, რომ ყოფილიყო მაშინ ყველა თმა ერთდროულად დაგვცვივდებოდა. თმის ზრდის პროცესი ორგანიზმში შეუმჩნევლად მიმდინარეობს. თმა შედგება ძირითადად ცილა კერატინისაგან, ჯანსაღი თმის ქიმიური შემადგენლობა ასეთია : 15% - წყალი 6% - ლიპიდები 1% - პიგმენტი 78% - ცილა თმის შემცველობა იცვლება თმის სხვადასხვა დაავადებების დროს. ფიზიკური ან ქიმიური ზემოქმედების შედეგად. მაგ: ხშირმა შეღებვამ, ქიმიურმა დახვევამ, თმის მოვლის საშუალებების არასწორმა შერჩევამ, თმას შეიძლება დააკარგვინოს ტენიანობის დიდი პროცენტი. ასეთ შემთხვევაში აუცილებელია შეირცეს თმის მოვლის ხარისხიანი სისტემები, რათა თმამ აღიდგინოს ტენიანობის ნორმალური დონე. თითეული თმა შედგება ძირისაგან და ღერძისაგან. ძირი ეს არის თმის ნაწილი, რომელიც ღრმად არის კანში მოთავსებული, ხოლო ღერი, თმის ნაწილი რმელსაც ვხედავთ კანის ზედაპირზე (რასაც ჩვენ საკუთრივ თმას ვუწოდებთ). თმის ღერში განირჩევა სამი კონცენტრული შრე: 1. გარეთა შრე, კუტიკულა, ქერცლოვანი საფარველი შრე. 2. ქერქოვანი შრე ანუ კორტექსი. 3. მედულარული შრე -- ცენტრალური ტვინოვანი ნივთიერე  თმის აგებულება: 1.კორტექსი 2.მედულა 3.კუტიკულა თმის 4.კუტიკულა ძიროვანი ბუდის 5.შიდა ძიროვანი 6.გარე ძიროვანი 7.მატრიქსი 8.თმის ფოლიკულის დვრილი 9.მელანოციტი 10.ჰიალინური მამბრანა 11.შემაერთებელი ქსოვილი 12.სისხლძარღვები ქერქოვანი ნივთიერება - კორტექსი
თმის ძირათადი შემადგენელი ნაწილია (80%-85%). შედგება ერთმანეთთან მყარი განივი კავშირებით. ამინომჟავების დიდი რაოდენობა უკავშირდება რა ერთმანეთს, ქმნის პოლიპეპტიდურ ჯაჭვს. თმის ღერის აგებულება ელექტრო კაბელის ან კანატის აგებულების მსგავსია. პოლიპეპტიდური ჯაჭვი გადაბმულია ერთმანეთზე და წარმოქმნის ძაფს, ის თავის მხრივ იხრება და ქმნის სუპერსპირალიზებულ სტრუქტურას-პროტოფიბრილს. ამ უკანასკნელის დახვევის შედეგად - მიკროფიბლირა. მიკროფიბლირები ერტიანდებიან და წარმოქმნიან ყველაზე დიდი ბოჭკოს მიკროფიბრილს. ისინი თავის მხრივ ეხვევიან რა ერთმანეთზე ქმნიან ქერქოვქნი შრის ძირითად ბოწკოს. პოლიპეპტიდური ჯაჭვი სპირალისებური დახვეული ქმნის პროტოფიბრილს. 7-9 პროტოფიბრილა = 1-მიკროფიბრილა 7-9 მიკროფიბრილა = 1-მაკროფიბრილას 7-9 მაკროფიბრილა = 1- კორტიკალური ბოჭკო გრძელი პოლიპეპტიდური ჯაჭვი, რომელიც თმის ქერქოვანი შრის ბოწკოების ერთმანეთის პარალელურად არის განლაგებული, კავშირს ამყარებს განივი ციდაკების საშვალებით. ეს კოვალენტური კავშირები უზრუნველყოფს პოლიპეპდიტურ ჯაჭვის და კორტიკალური ბოჭკოს სიმყარეს. სწორედ განივი კავშირები აძლევს კერატინს უნიკალური სიმყარისა და ელასტიურობის თვისებას. არსებობს სამი სახის განივი კავშირი: დისოცფიდური, წყალბადური და მარილოვანი . ეს კოვალენტური ქიმიური კავშირი ყველაზე უფრო მყარია,ისე გოგირდის შემცველ ამინომჟავა ცისტინსა და მეთიონინს შორის წარმიოქმნება და მეზობელ პოლპეპტიდურ ჯაჭვებშია განლაგებული. (ორი მეზობელი სულფიდრიული ჯგუფი დაჟანგვის შედეგად წარმოქმნის დისულფიდურ ხიდაკს: - SH+HS= - S-S + H2). ძირითადად დისულფიდური კავშირი განაპირობებს თმის ბუნებრივ სიმყარეს. ამ კავშირების გაწყვეტასა და შემდგომ აღდგენაზე არის დაფუძნებული თმის ქიმიური დახვევის პრინციპი. წყალბადური კავშირები (ან HZZZH-კავშირები) ეს კავშირები დისულფიდურზე ბევრად სუსტია, სანაგიეროდ რაოდენიბრივად გაცილებით უფრო მეტია. ისინი წყალბადის ატომების ურთიერტ მიზიდულობის შედეგად წარმოიქმნებიან. ძირითადად წყალბადის კავშირები განაპირობებენ თმის ელასტიურობას. მარილოვანი კავშირები საკმაეოდ მყარი კავშირია. ისინი ერთმანეთის პირდაპირი განლაგებულ დადებითად(მჟავურ) და უარყოფიდად (ტუტოვან) დამუხტულ თავისუფალ ამინომჟავურ ნაწილებს შორის წარმოიქმნებიან თმის ზრდა და სტრუქტურა. საშუალოდ თმა 1-2 სმ-ით. იზრდება, თმის ზრდა იწყება თმის ბოლქვის ძირში მდებარე დვრილიდან. ქერქოვანი ნივთიერების შიგნით უჯრედები იყოფიან და მრავლდებიან. ეს ზონა უშუალოდ თმის დვრილის გაგრძელებაა და მას მატრიქსი ან მატრიცა ეწოდება. ფოლიკულური კერატინოციტები მოძრაობენ რა თმის კანის ზედაპირისკენ თანდათანობით სქელდებიან, რქოვანდებიან ივსებიან მყარი კერატინით(კერატინიზირდებიან) და გადაიქცევიან უბირთვო სტრუქტურებად. მელანოციტები კი, რომლებიც თმის ბოლქვის უჯრედებში არის განლაგებული განაპირობებენ თმის ბუნებრივ შეფერილობას. თმის ფოლიკულის ხვრელში იხსნება ცხიმოვანი ჯირკვლის შენაერთი. ცხიმოვანი ჯირკვლის სეკრეტი შეიცავს კანის ქონს, ცხიმოვან სუბსტანციას, რომელიც გამოიყოფა თავის თმიანი საფარველის კანის ზედაპირზე. ეპიდერმისის კონეოციტები, ნორმოფლორა და კანის ქონი წარმოქმნიან კანის ძირითად დამცავ მანტიას. გარდა ამისა კანის ქონიანოყიერებს თმის წყლის არეკლავ თვისებას. თმის განვითარების ციკლი თმის განვითარების ციკლი შედგება 3 სტადიისაგან: ერთეული თმის ცხოვრების ციკლი დაახლოებით 2-5 წლამდეა.ყოველი თმის ფოლიკული გენეტიკურად დაპროგრამებულია 25-27 თმის წარმოქმნაზე, თითოეულ თმას აქვს ცხოვრების „ინდივიდუალური გეგმა". ამიტომაც სხვადასხვა თმები ერთსა და იმავე დროს არიან განვითარების ციკლის სხვადასხვა სტადიაში, კერძოდ: 85% - აქტიური ზრდის ფაზაში (ანაგენში) 1% - მოსვენების ფაზაში (კატაგენში) 14%- ცვენის ფაზა (ტელოგენში) ანაგენის ფაზა აქტიური ზრდის პერიოდი გრძელდება 2-5 წელი. თმის ფოლიკულის მატრიქსში წარმოიქმნება ახალი უჯრედები, რომლებიც აღწევენ თავის თმიანი საფარველის კანის ზედაპირამდე და ქმნიან ანაგენურ თმას. კატაგენის ფაზა თმის ფოლიკულის მატრიქსში უჯრედები გამრავლდება ნელნელა და წყდება. თმის ფოლიკული გადადის ე.წ. „მძინარე მდგომარეობაში". თმის ბოლქვი თანდათანობით წყდება დვრილს. კატაგენის ფაზა ძალიან ხანმოკლეა დაახლოებით 3-4 კვირა. ტელოგენის ფაზა გამოცალკევდება რა დერმალური დვრილიდან, ტელოგენური ბოლქვი ღებულობს წაგრძელებულ ფორმას და მოძრაობს კანის ზედაპირისკენ. ტელოგენის ფაზაში ძველი ცვივა ახალი თმა კი იწყებს ზრდას. ამ დროის განმალობაში თმის ფოლიკულში უჯრედების განახლება შეწყვეტილია.(დაახლოებით 3 თვე). ახალთსინთეზირებული თმის ფოლიკული უერთდება თმის დვრილს და ახალი თმა შედის ანაგენის ფაზაში. საშუალოთ თითოეულ ადამიანს თავის თმიან საფარველზე აქვს 100-დან 150- ათასამდე თმის ფოლიკული. მათში თმები წარმოიქმნება იზრდება და შემდეგ ცვივა. თმის განვითარების ციკლის ცოდნა საშუალებას გვაძლევს გამოვითვალოთ თმის ცვენის ნორმალური რაოდენობა დღეში 70-დან 100-თმამდე. | |
|
| |
| სულ კომენტარები: 1 | |
|
Site By Tezo 2024
| |
